به گزارش افلاکیون : امسال زیارت اربعین  قسمت دوستم زهرا هم شده بود، همراه همسر و سه تا پسر بچه قدو نیم قدش که بزرگترین‌شان هفت‌ساله بود و کوچکترینشان دوساله راهی شده بود. زنگش زده بودم برای زیارت قبولی، حرف‌هایمان گل انداخت و رسید به اینجا که می‌گفت: «وقتی تصمیم به رفتن گرفته بود اطرافیان مُدام می‌گفتند که این سفر با سه تا بچه‌ی کوچک واقعا زحمت دارد و سعی می‌کردند به طریقی منصرفش کنند از این سفر، اما او می‌گفت: « اصلا دوست دارم زحمت این سفر را به جان بخرم تا بعداز آن رحمت ببارد بر زندگی خودمان و بچه‌هایم و امام حسین خودش هواداریشان کند تا آخر عمرشان.می‌خواهم تمرین صبر کنم در این سفر، صبری که لازمه‌ی مادرانگی‌های هر مادریست برای مواجهه و رفتار صبورانه و لطیف و خداپسندانه با بچه هایش».

 زهرا بغضش را می‌خورد و می‌گوید: «حالا گاهی فکر اینکه چقدر می‌توانم دور نشوم از تصمیم‌ها و قول و قرارهایی که بین خودم و امام حسین(ع) گذاشته‌ام نگرانم می‌کند، نگران هستم که نکند روزمرگی‌ها و فاصله گرفتن از حال معنوی زیارت، مرا به غفلت بکشاند.»

کاش همه‌ی ما کربلایی ها، کربلایی می‌ماندیم

حرف‌هایمان که تمام می‌شود کربلایی را می‌سپارم به خدا و در دلم آرزو می‌کنم که کاش همه‌ی ما کربلایی ها، کربلایی می‌ماندیم. انگار برخی پیشوندها و پسوند‌ها مستقیم می‌روند می‌نشینند روی طاقچه‌ی دل آدم، مثل همین پیشوند هفت حرفی؛ «کربلایی».

و چقدر دلنشین‌تر می‌شود وقتی بفهمیم یکی از معانی که برای کربلایی در لغت نامه آمده است این است؛ «ساخته و پرداخته‌ی کربلا». شاید هم برای همین معنای بلندش بوده که در قدیم، زائر امام حسین شده‌ها را کربلایی می‌گفتند تا همیشه و هر لحظه یادش باشد که ساخته و پرداخته‌ی کدام قطعه‌ی بهشتی است و ملزومات زندگی با این سرمایه‌ی بزرگ عمرش را از دست ندهد.کم نیستند زیارت اربعین رفته‌های امروزی هم که درست همین دغدغه را دارند، دغدغه‌ی از کف ندادن حال خوش معنوی حاصل از زیارتشان را، دغدغه‌ی ماندگار کردن این حال خوب و حس خوب را، دغدغه‌ی دوباره غرق نشدن در روزمرگی‌ها و استفاده کردن و جاری کردن این حال خوب و اثر گذار را در جای جای زندگی‌شان حتی در همین ایام مبارک ربیع الاول. همین دغدغه‌ها بود که باعث گفت‌وگوی ما با «محمد جواد ابراهیمی» کارشناس مذهبی  از اساتید دانشگاه شد.

ملاک خوب ماندن است نه خوب شدن

 «محمد جواد ابراهیمی»اول برایمان از اهمیت خوب ماندن می‌گوید و اینکه ملاک خوب ماندن است نه خوب شدن. می‌گوید: «رابطه بین خوب شدن و خوب ماندن رابطه مقدمه و ذی المقدمه است یعنی تا خوب نشویم، نمی‌توانیم خوب بمانیم. اماخوب ماندن هدف است، هرچند این هدف لازمه‌ای دارد که خوب شدن است و این خوب شدن با زیارت امام حسین(ع) هم حاصل می‌شود و بنابر روایت‌های متعدد زیارت امام حسین(ع) از معدود عبادت‌هایی است که موجب خوب ماندن انسان هم می‌شود. چنانچه در برخی از روایات دارد که زیارت امام حسین(ع) گناهان آینده انسان را هم می‌بخشد.شاید معنای بخشش گناهان آینده ناظر به این باشد که گرایش به سمت گناه در انسان از بین می‌رود و انسان می‌تواند خوب بماند.»

حرف از تفاوت حال معنوی زودگذر و مقام معنوی ماندگارکه تمام می شود می رسیم  به اینکه حال معنوی چه تفاوتی با مقام معنوی دارد ؟ چرا گفته‌اند تفاوت حال معنوی بامقام معنوی مثل شهاب زودگذر است با ستاره وخورشید؟

ابراهیمی  می‌گوید: «حال معنوی دوام ندارد، همیشگی نیست. به دلیل اینکه این تجربه معنوی در بستر حیات دنیا برای انسان رخ داده است به همین دلیل زود از بین می‌رود. ولی اگر این تجربه معنوی در بستر حیات آخرت برای انسان رخ دهد آنجا دوام دارد و تبدیل به مقام معنوی یا ملکات معنوی می‌شود. این مطلب برداشتی از آیات ۲۰۰ و ۲۰۲ سوره بقره است.

برای اینکه کسانی که حج را در بستر حیات دنیا انجام داده‌اند بعد از مناسک حج به جلوه‌های زود گذر دنیا راضی می‌شوند در دعاهای خود فقط دنیا را می‌خواهند و این‌ها حال معنوی را هنوز اکتساب نکرده‌اند به دلیل همین‌عدم کسب، آن را زود از دست می‌دهند (ما لَهُ فِی الْآخِرَهِ مِنْ خَلاقٍ ۲۰۰ بقره) ولی کسانی که حج را در بستر حیات آخرت انجام داده‌اند کسانی هستند که حال معنوی را اکتساب کرده‌اند و به مقام معنوی رسیده اند (أُولئِکَ لَهُمْ نَصیبٌ مِمَّا کَسَبُوا ۲۰۲ بقره).

توجه به بُعد آخرتی زیارت و مشغول نشدن به ابعاد دنیایی زیارت مثل پذیرایی‌ها یا اینکه دغدغه این را داشته باشیم که سفر رایگان باشد و هزینه‌ای برای ما نداشته باشد و… موثر است. نگاه به زیارت باید به این صورت باشد که من می‌خواهم در همین دنیا تجربه ورود به عالم ملکوت و آخرت را در قالب زیارت امام حسین(ع)داشته باشم. من می‌خواهم تجربه ملاقات با خداوند را «در روایت‌ها داریم که زیارت امام حسین(ع) ملاقات خداوند در عرش است»در قالب زیارت امام حسین(ع) داشته باشم. و لازمه این ملاقات و ورود به عالم ملکوت جدا شدن و دل کندن از عالم دنیا است».

به راستی چگونه می‌شود حال خوش معنوی را تبدیل کنیم به مقام معنوی ماندگار؟ 

زیارت تجربه دل بریدن از عالم دنیا است، زیارت تجربه قربانی کردن دنیا برای تقرب به خداوند است. «یک مکانیزم دقیق برای حفظ عنایت‌ها و رسیدن به مقام معنوی ماندگار توضیحات اقای ابراهیمی  به دلم می‌نشیند اما راضی‌ام نمی‌کند، شاید سابقه‌ی خرابم در به راحتی از دست دادن حال‌های دلچسب معنوی که در برخی زمان‌ها و مکان‌های خاص قسمتم می‌شده مرا این قدر مُصر می‌کرد که به دنبال جواب واضح‌تر و عملی‌تری باشم.

می‌پرسم  می‌شود برایمان یک مکانیزم دقیق تر بفرمایید که چگونه می‌شود حال خوش معنوی را تبدیل کنیم به مقام معنوی ماندگار؟ یعنی یک مکانیزم دقیق و کُلّی تعریف کنید برای حفظ عنایت‌ها و درهای فیض و رحمت که دربرخی زمان‌ها و مکان‌ها مثل زیارت اربعین نصیبمان می‌شود.

این بار  مصداقی‌تر و ریز‌تر بحث را برایمان باز می‌کند و می‌گوید:« یکی از مکانیزم‌ها مقید شدن به زیارت امام حسین(ع) در شب‌های جمعه است. این زیارت را می‌توانید از دور و از منزل خود هم انجام دهید. شرکت هفتگی در مجالس روضه و هیئت بسیار مهم است و سبب تداوم حال می‌شود. یکی از راه‌های دیگر که لطیف هم هست این نکته است که به برکت انقلاب اسلامی و دفاع مقدس امام حسین(ع) در اکثر شهرهای ما برای کسانی که مشتاق به زیارت ایشان باشند آستانه گذاشته است.

«شهدای دفاع مقدس آستانه مقام سید الشهدا هستند چنانچه در زیارت هم می‌خوانیم و علی الارواح التی حلت بنفائک، فِناء به معنی آستانه است. زیارت قبور شهدا مخصوصا شهدای گمنام و از همه مهم‌تر زیارت شهید بزرگوار حاج قاسم سلیمانی از جمله آستانه‌های حرم سید الشهدا در شهرهای ما است که می‌توان از آنجا به مقام سید الشهدا تقرب جست.

یکی از نکات لطیفی که در سجده آخر زیارت عاشورا است این مسئله است که ثبوت قدم «مقابل حال معنوی که ثبوت ندارد» که همان رسیدن به مقام معنوی ای، این ثبوت معنوی با بودن در کنار اصحاب امام حسین(ع) که شهدا هستند پدید می‌آید.

وَ ثَبِّتْ لِی قَدَمَ صِدْقٍعِنْدَکَ مَعَ الْحُسَیْنِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَیْنِ الَّذِینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَیْنِ عَلَیه السَّلام و ثابت بدار قدم صدق مرا نزد خود به همراه حسین و یاران حسین، آنان که جانشان را در دفاع از حسین (درود بر او) بخشیدند. و نکته‌ی آخر اینکه مهم‌ترین چیزی که باعث می‌شود حال خوش معنوی از جمله حال خوش معنوی اربعین، از انسان گرفته شود گناه «دنیای ممنوع» است.

اگر انسان می‌خواهد حال خوش معنوی برایش همیشگی باشد می‌بایست با تمام وجود مراقبت کند تا گناهی مرتکب نشود و در توسل‌های هیئت و زیارت شب جمعه و زیارت شهدا این مسئله را دائما از خداوند بخواهد که خدایا توفیق ترک معصیت را از من نگیر. و اگر خدایی نکرده گناه کرد سریعا توبه و جبران نماید تا گناه پرده در قلب او نیندازد.»

حرف‌های حاج آقا ابراهیمی که تمام می‌شود ناخودآگاه ذهنم گره می‌خورد به حرف‌هایی که چند سال قبل، مدتی بعداز ماه رمضان از حاج آقا پناهیان شنیده بودم. گفته بودند که حال معنوی خوب است اما باید به دنبال مقام معنوی باشیم و با عادت دادن می‌توان به مقام معنوی رسید. عادت دادن جان خویشتن به کارهای خوب و خیر. حتی گفته بودند عادت دادنمان باید هم عادت به کارخوب باشد و هم عادت به حال خوب.

هرچند کلمه‌ی عادت بین ما بد جا افتاده است، اما تداوم عمل موجب عادت می‌شود و عادت به خوبی‌ها از سقوط انسان جلوگیری می‌کند. یادم هست که از عادت به خواندن برخی ادعیه توصیه کرده بودند تا عادت به انجام برخی کارها مثل هیئت رفتن هفتگی و…این راهم به فال نیک می‌گیرم که در پایان این بحث، یادم می‌آید که مدت‌ها قبل در جایی خوانده بودم که بنابر توصیه‌ی یکی از بزرگان خوب است خودمان را عادت دهیم در روزهای شهادت و تولد چهارده معصوم، به نیابت از ایشان یک زیارت ال یاسین  بخوانیم.

همان زیارتی که امام زمان (عج) در موردش در نامه‌ای به محمدبن عبدلله حمیری نوشته بودند: « هر گاه خواستید به وسیله‌ی ما، به سوی خداوند توجه کنید، و به ما روی آورید، پس همان گونه که خداوند فرموده است بگویید: «سلام علی آل یاسین…» حالا دلم می‌گوید چه روزی بهتر از سالروز میلاد پیامبر مهربانی‌ها برای عادت دادن خود به این حال خوب و کار خوب، باشد که خودش یاریگرمان باشد برای تداوم خیر و خوبی‌ها در زندگیمان.»

منبع : فارس